តើពេលណាទៅប្រាសាទព្រះវិហារខ្មែរត្រូវទទួលបាននូវកិច្ចការពារ និងការអភិរក្ស

ដោយ ឡុង សុគុណ

ថ្ងៃទី ០៦ ខែ មករា ឆ្នាំ ២០១១

វាជាការគួរឱ្យរន្ធត់ចិត្ដណាស់      នៅពេលដែលប្រាសាទព្រះវិហារខ្មែរត្រូវបានទទួល រងការបាញ់បំផ្លាញពី សំណាក់កងទ័ពសៀមយ៉ាងដំណំក្នុងរយៈពេលបីថ្ងៃជាប់គ្នាពីថ្ងៃទី ០៤ ថ្ងៃទី ០៥ និងថ្ងៃ ០៦ ខែ កុម្ភ ឆ្នាំ ២០១១។ គួររំលឹកថា មួយឆ្នាំបន្ទាប់ពីប្រាសាទព្រះវិហារខ្មែរ ត្រូវបានចុះក្នុងបញ្ជីបេតិកភណ្ឌពិភពលោកនៃអង្គការយូណេស្កូ នាទីក្រុងកេបិចប្រទេស កាណាដា គឺនៅថ្ងៃទី ០៣ ខែ មេសា ឆ្នាំ ២០០៩ កងទ័ពសៀមបានបាញ់បំផ្លាញប្រាសាទ ព្រះវិហារ ដែលបានបណ្ដាលឱ្យខូចខាតដល់ក្បាលនាគ និងភូមិផ្សារខ្មែរនៅក្បែរប្រាសាទត្រូវ ឆេះខ្ជេច ដោយគ្រាប់ រ៉ុកកែតរបស់កងទ័ពសៀម។ ហើយនៅមុនរឿងក្ដីប្រាសាទព្រះវិហារ ត្រូវបានប្ដឹងទៅតុលាការយុត្ដិធម៌អន្ដរជាតិ ក្រុងឡាអេឆ្នាំ ១៩៥៩ សៀមបានលួចរឹបអូស យកវត្ថុទាំងឡាយចេញពីប្រាសាទ។ នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៦២  តុលាការ យុត្ដិធម៌អន្ដរជាតិក្រុង ឡាអេបានចេញសាលដីកាសម្រេចដោយសម្លេង ៧ ទល់នឹង ៥ ថាថៃមានការតព្វកិច្ច     ប្រគល់មកឱ្យកម្ពុជាវិញនូវត្ថុទាំងឡាយតាមប្រភេទទាំងឡាយបានបញ្ជាក់នៅក្នុងសេចក្ដីស្នើសុំឱ្យវិនិច្ឆ័យទី៥ របស់ កម្ពុជាដែលត្រូវបានយកចេញពីប្រាសាទ ឬ តំបន់ប្រាសាទដោយ អាជ្ញាធរពាក់ព័ន្ធរបស់ថៃ ចាប់តាំងពីកាល បរិច្ឆេទនៃការកាន់កាប់ប្រាសាទព្រះវិហារនេះ ដោយថៃនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៥៤។

            ផ្ទុយទៅវិញសៀមមិនទាន់បានប្រគល់ជូនកម្ពុជាវិញនូវវត្ថុទាំងឡាយនោះផង ថែមទាំង ជំនួសមកវិញ ដោយការបាញ់បំផ្លាញប្រាសាទព្រះវិហារ ដែលបានធ្វើឱ្យខូចខាតដល់ ផ្នែកខ្លះនៃតួរប្រាសាទ និងបរិវេណប្រាសាទ ព្រះវិហារជាច្រើនកន្លែង ដែលត្រូវដាក់ស្ថិត នៅក្រោមកិច្ចរការពារ ការអភិរក្ស និងអភិវឌ្ឈប្រកដដោយចីរភាព ស្របទៅតាមអនុសញ្ញាឆ្នាំ ១៩៧២ និងអនុសញ្ញាឆ្នាំ ១៩៥៤ ដែលទាក់ទងទៅនឹងកិច្ចការពារសម្បត្ដិវប្បធម៌ក្នុង ពេលមាន ជម្លោះប្រដាប់អាវុធ។ ការបាញ់បំផ្លាញប្រាសាទព្រះវិហាររបស់កងទ័ពថៃដោយប្រើប្រាស់ កាំភ្លើងផ្លោង ធន់ធ្ងន់ ១៥៥. ១៣០. ១០៥. ១២០ នឹងកាំភ្លើងត្បាល់៧៥ និង៨៥មីលិម៉ែត្រ ព្រមទាំងកាំភ្លើងយន្ដ ១២.៧ គឺជា ចេតនាដ៏អាក្រក់តាមផែនការគឹតទុកជាមុនរបស់កងទ័ព សៀម ដែលជាអំពើរំលោភទាំងស្រុងទៅនឹងអនុសញ្ញាឆ្នាំ ១៩៥៤។

សម្រាប់ប្រទេសហត្ថលេខីនៃអនុសញ្ញា ១៩៥៤ មិនគឹតថា អ្នកណាបាញ់មុន អ្នកណា បាញ់ក្រោយនោះ ឡើយ។ ប៉ុន្ដែអ្វីដែលធ្វើឱ្យប្រទេសហត្ថលេខីលើអនុសញ្ញានោះត្រូវយក ចិត្ដទុកដាក់បំផុតនោះ គឺ កិច្ចការពារ ការអភិរក្ស និងអភិវឌ្ឈសម្បត្ដិបេតិកភណ្ឌជាតិនិមួយៗ ទុកជាសម្បត្ដិបេតិកភណ្ឌមនុស្សជាតិ ពិសេស ត្រូវរក្សាទុក នូវស្ថាបត្យកម្ម និងស្នាដៃ ឯករបស់បុព្វបុរសជំនាន់មុនៗ ទុកសម្រាប់មនុស្សជំនាន់ក្រោយ។ ក្នុងន័យនេះ ប្រាសាទ ព្រះវិហារខ្មែរដែលត្រូវបានទទួលឋានៈជាសម្បត្ដិបេតិកភណ្ឌពិភពលោករួចហើយនោះ គឺ ចាំបាច់ត្រូវទទួលបាននូវ កិច្ចការពារ ការអភិរក្ស និងអភិវឌ្ឈប្រកបដោយចីរភាព ដោយ អនុលោមទៅតាមសេចក្ដីសម្រេចរបស់គណៈ កម្មាធិការបេតិកភណ្ឌពិភពលោកក្នុងឆ្នាំ ២០០៩ នាទីក្រុងសេវីល ប្រទេសអេស្ប៉ាញ និងសេចក្ដីសម្រេចនៅក្រុង ប្រេហ្សីលលីយ៉ានៃ ប្រទេសប្រេហ្សីលឆ្នាំ ២០១០កន្លងទៅថ្មីៗនេះ។

គ្រាប់កាំភ្លើងធន់ធ្ងន់របស់កងទ័ពសៀមដែលបានបាញ់ដាក់ប្រាសាទព្រះវិហារគឺជាចេតនាគិត ទុកជាមុនរបស់កងទ័ពសៀម ព្រោះប្រាសាទព្រះវិហារគឺជាសម្បត្ដិបេតិកភណ្ឌ ពិភពលោក មិនមែនជាទីតាំងយោធាដែលកងទ័ព សៀមត្រូវបាញ់បំផ្លាញឡើយ។  អាប់ភីស៊ីត មិនបានគោរពទៅតាមអនុសញ្ញាឆ្នាំ ១៩៥៤ ដែលទាក់ទងទៅនឹង កិច្ចការពារសម្បត្ដិ បេតិកភណ្ឌពិភពលោក ដូច្នេះហើយអាប់ភីស៊ីតគ្មានការទទួលខុសត្រូវឡើយក្នុងឋានៈថៃជា ប្រទេសហត្ថលេខីលើអនុសញ្ញានោះ។ បើដូច្នោះ តើថៃនៅតែជាប្រទេសស៊ីវីល័យដែរឬទេ ក្នុងទំនាក់ទំនង អន្ដរជាតិរបស់ខ្លួនជាមួយបណ្ដាប្រទេសដទៃទៀតក្នុងពិភពលោក? វាជា មហិច្ឆតាដោយគ្មានការអៀនខ្មាស់របស់ សៀមក្នុងការបន្ដចឹញ្ចឹមចិត្ដចង់បានប្រាសាទ ព្រះវិហារខ្មែរ ដោយរំលោភទាំងស្រុងទៅនឹងសាលដីកាតុលា ការយុត្ដិធម៌អន្ដរជាតិក្រុងឡាអេ ឆ្នាំ ១៩៦២។ ប្រាសាទព្រះវិហារជាសម្បត្ដិបេតិកភណ្ឌពិភពលោក ដែលទាម ទារឱ្យមានការ ចូលរួមរបស់អង្កការយូណេស្កូក្នុងកិច្ចកាពារ និងការអភិរក្ស។

ក្នុងកាលៈទេសៈនេះ គឺការបែកបាក់ផ្នែកខ្លះនៃប្រាសាទដែលទទួលរងដោយសារបាញ់ ដោយកាំភ្លើងធន់ ធ្ងន់គ្រប់ប្រភេទរបស់កងទ័ពរយៈពេលបីថ្ងៃជាប់គ្នា ចាំបាច់ណាស់ត្រូវស្នើឱ្យ មានការវាយតំលៃរបស់ក្រុមជំនាញ របស់អង្គការយូណេស្កូ ក៏ប៉ុន្ដែការចាំបាច់មួយ គឺអ្នក សង្គេតការណ៍យោធារបស់អង្គការសហប្រជាជាតិមិនអាចខ្វះ បានឡើយ។ ពិសេស គណ កម្មការអចិន្ដ្រៃយ៍ដែលមានសមាជិក ២១ ប្រទេសក៏ត្រូវកោះប្រជុំដើម្បីពិនិត្យមើលថា តើមូលហេតុអ្វីបានអាប់ភីស៊ីតបញ្ជាឱ្យកងទ័ពថៃបាញ់បំផ្លាញប្រាសាទព្រះវិហារ ដែលជា សម្បត្ដិបេតិកភណ្ឌពិភព លោក។

ដូច្នេះនេះ មិនមែនគ្រាន់តែជាអំពើឈ្លាពានទឹកដីកម្ពុជាប៉ុណ្ណោះទេ តែវាជាអំពើបាញ់ បំផ្លាញសម្បត្ដិ មនុស្សជាតិ និងដួងព្រលឹងវប្បធម៌ ដែលត្រូវស្ថិតនៅក្រោម កិច្ចការពារ សម្បត្ដិវប្បធម៌ ដែលធានាដោយអនុ សញ្ញាឆ្នាំ ១៩៥៤ ដែលប្រទេសជាហត្ថលេខី ត្រូវតែចូល រួមកិច្ចការពារនូវសម្បត្ដិមនុស្សជាតិ ដែលជាស្ថាបត្យកម្ម និងស្នាដៃឯករបស់ បុព្វបុរសខ្មែរ ជំនាន់មុន។ កិច្ចការពារ និងការអភិរក្សជាបន្ទាន់នេះ ក្នុងកាលៈទេសៈ ជម្លោះដោយ ប្រដាប់ អាវុធនេះ ចាំបាច់ត្រូវទាមទារឱ្យមានអ្នកសង្គេតការណ៍អង្គការសហប្រជាជាតិពិនិត្យមើល និងស្វែងរក ការពិត ពិសេសក្រុមអ្នកវាយតំលៃរបស់អង្គការយូណេស្កូ ចាំបាច់ដើម្បីចុះមកវាយ តំលៃជាចាំបាច់លើការបែកបាក់ ការខូចខាតទាំងឡាយ ដែលបណ្ដាលមកពីការ បាញ់បំផ្លាញ របស់កងទ័ពសៀម។